Hoe ziet het ideale atelier eruit? Hoeveel tijd spendeert een kunstenaar in zijn atelier? Is het een heilige plek? In de reeks ‘Het atelier’ deze week: Jonat Deelstra, van wie tot 16 oktober werk te zien is in de groepshow ‘Bloom’ bij GoMulan Gallery in Amsterdam.
Ik denk dat een atelier niet te comfortabel moet zijn. Gemak, comfort en welzijn zijn de grootste vijanden van productieve creativiteit.
Ik denk dat een atelier niet te comfortabel moet zijn. Gemak, comfort en welzijn zijn de grootste vijanden van productieve creativiteit.
Jonat Deelstra door Dennis Erfman (2019)
Gaat u iedere dag naar uw atelier?
Het liefst wel, ja! Mijn mentale staat moet dat wel toelaten. De afgelopen twee jaar ben ik bijna elke dag in mijn atelier geweest, maar deze zomer begon ik mentaal af te takelen. Elke dag alleen zijn is vrij confronterend. Als ik goed in mijn flow zit is het het beste gevoel dat er bestaat – maar als ik onzeker ben is het slopend om de hele dag alleen te zijn. Sinds een paar maanden doe ik af en toe productieklussen (festivals opbouwen, bloemschikken, zitzak transport enz). Ik vind het een heerlijke afwisseling om samen te werken met andere mensen, zodat ik niet de hele dag aan de grillen van mijn eigen geest wordt blootgesteld. Ik nodig tegenwoordig ook vaak vrienden uit om in mijn atelier te werken. Dat is een goede combinatie: de diepte van mijn werk en oppervlakkige humor tussendoor.
Hoe laat vertrekt u naar uw atelier, en hoe: te voet, per fiets, openbaar vervoer of auto?
Sinds ik met mijn vriendin samenwoon heb ik veel meer ritme in mijn leven. Ik hanteer een burgerlijke negen tot vijf werkdag (of acht tot zes, afhankelijk van de drukte). Dat past misschien niet bij het klassieke idee van ‘de kunstenaar’, maar voor mij werkt het erg goed. Ik ben mega-productief, en heb altijd energie om te werken. Dat heb ik denk ik te danken aan het feit dat ik gezond eet en goed slaap. Regelmaat doet me goed. Daarnaast hou ik van extreme weekenden vol zelfvernietiging en obscure feesten. Wanneer het zondagavond is, komt de rust weer over mij heen.
Wat vervoer betreft: of het nou zonnig is of stormt, ik fiets altijd naar mijn atelier. Elf kilometer heen, elf kilometer terug. Ik heb sport altijd afschuwelijk gevonden, dus dit is mijn fysieke tegemoetkoming naar mezelf.
Houdt u vast aan bepaalde rituelen in uw atelier? Muziek of juist stilte?
NPO radio 4 OPIUM atelier (2019)
Voorheen rookte ik graag in mijn atelier (wat eigenlijk niet mag). Daar ben ik mee gestopt, omdat ik er gaar van word. Tabak werkt bij mij energie slurpend. Nu steek ik ’s ochtends een wierookstokje aan, om toch maar iets in de fik te kunnen steken.
Muziek is van groot belang. Ik luister naar Dublab Archives of NTS Radio. Qua genre heb ik geen voorkeur, maar ik houd van experimenteel spul. De muziek moet vervreemdend werken. Zo betreed ik – wanneer ik uit de ‘normale wereld’ mijn atelier binnenkom – een alternatieve wereld. Een mentale staat waarin normaal handelen onmogelijk wordt. Tijdens het schilderen vind ik het belangrijk om mezelf tot nét hanteerbare waanzin te drijven. Weirde muziek en gruwelijk veel koffie zorgen voor een wanorde in mijn hoofd die tot dusver de beste werken hebben opgeleverd.
Verder gebruik ik nooit drank of drugs tijdens het werken. Die zaken houd ik strikt gescheiden.
Art Residency in Broedplaats BOGOTA. Foto door Rolf Meurkens (2019)
Hoe belangrijk is licht voor u?
Voor mij is het onderwerp ‘licht’ eindeloos belangrijk, het speelt een centrale rol in mijn schilderwerk. Deze week kwam ik erachter dat de verlichting in mijn atelier superkut is. De ramen bevinden zich op een ongelukkige plek in het gebouw, waardoor de zon de binnenkant van mijn atelier bijna nooit haalt. Afgelopen week scheen ie kortstondig door de ramen, en plots zag ik de pigmenten op mijn werk pas echt. De kleuren waren veel sprekender dan ik dacht. Eigenlijk werk ik al jaren met slecht licht, en dat vind ik niet erg. Ik houd ervan om de controle uit handen te geven (bijvoorbeeld aan de keramische oven die de laatste hand aan mijn sculpturen legt, of aan mijn vader, die mij vertelt hoe ik verder moet met mijn nieuwe schilderijen). Ik zie schilderen met slecht licht ook als een vorm van autoriteit uit handen geven. Wanneer ik mijn schilderijen in een galerie of kunstbeurs bekijk zijn de kleuren totaal anders. Die lampen tillen mijn werk naar een hoger niveau. Zo ken ik ze zelf niet eens.
Hoe gaat u te werk? Begint het werk pas op het moment dat u uw atelier betreedt of gaat het werk altijd en overal door?
Er gaat geen uur voorbij dat ik niet aan kunst denk op de een of andere manier. Of het nu conceptueel, beeldend of filosofisch is. Hoewel ik dat niet als werk ervaar. Als ik op een feestje ben waar ik geen aansluiting vind, kan ik rustig naar een vuilniszak kijken waar mooi licht op valt en denken: hoe zou ik de weerkaatsing van dat blauwe licht op die glimmende, gerimpelde zak schilderen?
Bijna dwangmatig maak ik foto’s van de huidige status van mijn werken voordat ik naar huis ga. Ik word gek als ik thuiskom en niet naar een foto kan kijken – ik heb het nodig om de stappen voor de volgende dag te plannen. Soms vergeet ik foto’s te maken voordat ik op vakantie ga, dan ervaar ik een permanente vorm van liefdesverdriet, alsof ik een soldaat ben die naar de frontlinie gaat zonder een foto van zijn geliefde.
Arthouse Pani, Art residency Mexico (2021)
Hoeveel tijd spendeert u gemiddeld per dag in uw atelier?
Gemiddeld zo’n zeven tot negen uur per dag. Wanneer er exposities naderen kan ik rustig veertien uur doorwerken. Dat moet ik niet te vaak doen, maar als ik het doe, moet ik goed communiceren met het thuisfront. Dat is in het verleden wel misgegaan, als ik in trance ben, kijk ik niet meer op mijn telefoon en zoek ik geen contact meer op met de buitenwereld – heel irritant voor mijn sociale omgeving.
Het is ook afhankelijk van het soort atelier waarin ik werk, bijvoorbeeld in de residentie GinDS in Hoofddorp. Toen zat ik in een soort Tweede Wereldoorlog bunker. Daar waren de werkdagen korter, want het vroor daarbinnen. Mijn overall en doeken waren voortdurend vochtig. Ik heb ook eens op een zolder gewerkt bij Broedplaats BOGOTA aan de Halfweg, waar het dak van glas was, maar waar geen raam open kon. Die zomer dronk ik 3,5 liter water per dag. Acht uur achter elkaar werken was daar onmogelijk. Klotsend van het zweet heb ik daar overigens wel mijn meest tropische werken geschilderd.
Is het atelier een heilige plek?
Nee, ik denk dat ik het woord ‘heilig’ dan verkeerd zou gebruiken. Een heilige plek zou ik goed schoonhouden, zegenen en liefkozen. In mijn atelier wil ik dat er gewerkt wordt. Het mag vies worden. Wat mij betreft, brand je het plat. Dan begin ik ergens anders gewoon weer opnieuw. Ik zie kunstenaars ook niet als verheven wezens. Mijn bewondering voor sommige kunstenaars is gigantisch, maar evenzo kan ik bepaalde bakkers, kelners of programmeurs ook briljant vinden.
Er is een keer ingebroken in mijn atelier door een groepje tieners, die hadden mijn grafische werk als deurmat voor hun modderschoenen gebruikt en mijn wc volgescheten (ze waren te beroerd om door te trekken). Dát voelde dan wel weer als heiligschennis.
Ontvangt u er bezoek, van verzamelaars, curatoren of collega-kunstenaars?
Natuurlijk licht in het huidige atelier van Jonat (2022)
Mijn bezoek bestaat vooral uit vrienden en vriendinnen die in mijn atelier komen werken met hun laptop. Het is fijn om onder mensen te zijn die ook bezig zijn met hun eigen ding. Er komen ook geregeld geïnteresseerden of collega-kunstenaars langs. Na zo’n afspraak ben ik wel moe. Om kenners mee te moeten nemen in mijn voor mijzelf nog onaffe en krankzinnige verhalen, dat vergt veel energie.
Wat is het mooiste atelier dat u ooit heeft gezien?
Ik heb het nooit met mijn eigen ogen mogen zien – en het is een beetje een cliché antwoord – maar het atelier van Francis Bacon is het mooiste atelier dat er is. Voor die studio neem ik het woord ‘heilig’ met liefde in de mond. Zelf zou ik daar nooit kunnen werken, het is een onbeschrijflijke teringzooi. Voor eenieder die het niet kent, zoek het op, het is fantastisch.
Hoe ziet het ideale atelier eruit?
Ik denk dat een atelier niet te comfortabel moet zijn. Gemak, comfort en welzijn zijn de grootste vijanden van productieve creativiteit. Het dooft je vuur. De ideale ruimte moet groot zijn, er moet genoeg ruimte zijn om werk van een afstand te kunnen bekijken. Ook moet er de mogelijkheid zijn om aan verschillende werken tegelijk te werken. Idealiter bivakkeert er een filosofisch aangelegde buur in de ruimte naast je. Die buur is hopelijk ook slechthorend, zodat de muziek goed hard kan. Er staan een aantal planten, zodat zelfs als je zelf in een artist block zit, er iets doorgroeit in de werkruimte. Ook als je door de grote ramen naar buiten kijkt, zie je veel moois. Maar er is ook veel lelijks. Het is hier niet idyllisch, het ‘paradijselijke’ is nog zoiets dat creativiteit kapotslaat. Rot op. Nee, dit ideale atelier staat op een geweldig lelijke plek, met veel groen.
Jonat's studio in Broedplaats Bogota, Halfweg (2022)
En: Uitvaartcentrum: De Noordzee bij de Hortus Botanicus tijdens Museumnacht!
Op zaterdag 5 november openen meer dan 50 musea hun deuren tijdens de 22e editie van Museumnacht Amsterdam. De Hortus neemt deel binnen het seizoen thema 'Planten in de Media'. Bezoek een live kunstrestauratie, neem een botanische tatoeage of vergaap je aan prachtige koraalsculpturen in de Palmenkas: dit en nog véél meer kunstzinnige activiteiten tussen 19:00 en 02:00 uur!
In samenwerking met de Hortus vertoont Jonat Deelstra zijn nieuwe film Uitvaartcentrum de Noordzee. In de film is te zien hoe zijn sculpturen zijn geïnspireerd door de natuur en hoe de natuur zijn kunstwerken over neemt nadat zijn werk in het Grevelingenmeer is geplaatst. Deelstra: “Ik wil dat mijn as in een keramisch ei wordt gegoten en naar de bodem van de Noordzee wordt getakeld. Een kunstrif van handgemaakte sculpturen voor onderwaterflora om zich aan vast te klampen.” De film zal samen met een selectie sculpturen getoond worden in de palmenkas van de Hortus Botanicus op Museumnacht op 5 november van 19:00 tot 2:00. Tijdens de expositie van Deelstra is het mogelijk om een live restauratie van Claudy Jongstra bij te wonen. Ook kan er een botanische tattoo worden gezet door Nancy ter Horst. Meer informatie vind je hier.
Sculptuur van Uitvaartcentrum: De Noordzee in het Grevelingenmeer
Om zijn Uitvaartcentrum de Noordzee series verder uit te werken ontving Deelstra een stipendium van het Mondriaan Fonds.